Als bestuurslid van het Radboud Universitair Medisch Centrum Nijmegen had Cathy van Beek behalve patiëntveiligheid, patiëntenparticipatie en kwaliteit ook duurzaamheid in haar portefeuille. Toen haar contract afliep, was het voor haar hét moment om een wens in vervulling te laten gaan: voor zichzelf beginnen. Ze bouwt als zzp’er duurzaamheid verder uit, op een breder vlak. 

Duurzaamheid is een containerbegrip dat volgens Cathy omarmd moet worden. “Als je er vanwege de veelzijdigheid een integraal concept van maakt, komt het bij mensen in de genen om alles wat ze doen, duurzaam te doen. Dan is het makkelijker te positioneren. Het moet expliciet ergens in de top in een portefeuille verankerd zijn,” stelt ze. 

Bruggen bouwen
Toen Cathy haar bedrijf Leaning Sustainable Healthcare startte, was het een kwestie van tijd voordat het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport haar contracteerde. Ze werd kwartiermaker voor duurzame zorg. Dat doet ze met hart en ziel. Daarnaast is ze verbonden aan het Radboudumc en de Radboud Universiteit om verbindingen te leggen en groene initiatieven nog nét wat verder te brengen. Mensen inspireren en bruggen bouwen.

Geslachtsverandering vissen
“Elke verpleegkundige en dokter ergert zich eraan dat er zoveel wordt weggegooid in de zorg,” weet Cathy. “Denk aan ziekenhuisvoedsel dat volgens patiënten niet smaakt, maar ook aan materialen die na een operatie weggegooid worden. Wij verbranden ziekenhuisafval en dragen daarmee direct bij aan de luchtvervuiling. Dus aan de ene kant veroorzaken we COPD en aan de andere kant proberen we patiënten weer gezonder te maken.” Cathy verduidelijkt: “Een oncologisch chirurg vertelde laatst in een interview in het Financieel Dagblad dat hij de helft minder patiënten zou hebben als de veestapel in Brabant substantieel gereduceerd zou worden. Moet je nagaan. Ook blijkt dat vissen een geslachtsverandering ondergaan doordat ze in water zwemmen waarin geslachtshormonen zijn achtergebleven, die via de urine van vrouwen die de anticonceptiepil slikken in het water terechtkomen.”

Innoveren begint met vragen stellen
Er zijn veel voorbeelden te geven: “De contrastvloeistof die een radioloog toepast, is enorm belastend voor het milieu. Via de urine van de patiënt komt deze niet-afbreekbare stof in het riool.” Cathy gaat over dit soort onderwerpen gesprekken aan, brengt mensen bij elkaar en stelt ze de vraag of het niet anders kan. “Ongekend wat daaruit komt. Het Deventer Ziekenhuis heeft een proef gedaan om radioactieve urine op te vangen in zakken met absorberende korrels. Die proef is met veel inzet van menskracht geslaagd. Nu loopt er zelfs een project waarbij onderzocht wordt of de contrastvloeistof voor onderzoeken vervangen kan worden door lucht of water. Een vraag stellen, brengt innovatie teweeg. Artsen zeggen vaak: ‘Ik wist eigenlijk wel dat het niet goed voor het milieu was, maar de vraag was nooit expliciet gesteld of het ook ánders kan’.”

Minder apenrots, meer bijenkorf
“Ik merk dat leveranciers heel goed in staat zijn om medische apparatuur bijvoorbeeld te refurbishen waardoor de levensduur enorm verlengd kan worden. Ze staan zelfs al klaar. Maar ziekenhuizen blijven nieuwe vragen en willen liever niet lenen of delen. Artsen hebben liever hun eigen apparaat. Hoe hoger de ‘Tesla’ is van de MRI, hoe interessanter en machtiger een medisch specialist denkt te zijn. Duurzaamheid bevordert deze gedragsverandering. Wat mij betreft gaan we van ego-centrisme naar eco-centrisme. Het is niet langer: ik ben de belangrijkste op de apenrots. We moeten naar een bijenkorf waar iedereen dienstbaar is aan de patiënt/de planeet. Als artsen en verpleegkundigen op gaan staan en zich uitspreken over groene patiëntenzorg ontstaat een beweging die niet meer te stoppen is. De eerste schapen die over de dam gaan, zijn de leiders die willen samenwerken. Als verbindingsofficier probeer ik mensen te inspireren en te triggeren anders tegen het vraagstuk aan te kijken.”

 Minder lange wachtlijsten
Cathy adviseert: “Overwin angst en breek muren af. Werk samen dan ontstaan de mooiste initiatieven.” Het werkleven wordt er volgens Cathy veel mooier en zoveel interessanter door. “Omdat artsen door de huidige werkdruk alleen maar doordenderen, is er te weinig tijd om te reflecteren. Er moet iemand zijn die ze bij elkaar zet in een inspirerende omgeving. De benen moeten op tafel. De zorg moet zich afvragen: Is het goed wat we doen? Wat gebeurt er in de wereld om ons heen? Kan het ook anders, duurzamer?” Cathy stelt: “Als je alleen maar met het vak bezig bent, loop je het risico minder oog te hebben voor de behoeften van de patiënt. Dit kan ten koste gaan van de creativiteit je af. Het vak is belangrijk maar niet heilig; de patiënt in principe wel! Als je dat ziet, kun je in je eigen werk verdieping aanbrengen.

Laagje crème over de soep
Cathy vertelt: “Ik hou van specialisten die hun vak uitbouwen, maar er moeten ook generalisten zijn die verbindingen maken in de keten van de patiënt en die mensen aansporen buiten hun eigen box te denken. Niet medisch, niet verpleegkundig, maar met het patiënten belang voorop. Het herstel van een patiënt verloopt sneller als de voeding is afgestemd op de patiënt. De geur en smaak van kankerpatiënten met chemotherapie is bijvoorbeeld anders. Met een laagje crème over de soep wordt dat opgelost.”

Kan het duurzamer of groener?
Cathy wil het proces van verkwisting in de zorg een halt toe roepen. “Iedereen moet in een groene beweging komen. Het moet vanzelfsprekend worden om je bij alles af te vragen of het duurzamer of groener kan. Of het nu de nieuwbouw van een ziekenhuis betreft, het gebruik van materialen of een nieuw voedingsconcept.”
10 oktober 2018 startte de Green Deal ‘Duurzame Zorg voor een Gezonde Toekomst’. 132 partijen sloten meteen aan, zo’n 50 organisaties staan in de wachtrij. Het ministerie van VWS ondersteunt deze deal. De deelnemers beloven dat ze in alles wat ze doen het duurzaamheidsaspect meenemen. Met behoud van de (circulaire) economie. “We moeten over de bühne brengen dat bijvoorbeeld duurzame dienstkleding niet geassocieerd moet worden met geitenwollen sokken en jute zakken. Ook niet met de veronderstelling dat het wel peperduur zal zijn. Het kan heel modieus, ademend en met een prettiger draagcomfort. In het Radboudumc is dit gelukt. Door de Tencelvezel die gebruikt is, was 96 procent minder water nodig dan bij katoen.”

Kleine stapjes
“Iedereen die met de Green Deal in aanraking komt, is geboeid. Het zijn soms kleine stapjes die veel betekenen. Als medisch specialisten bijvoorbeeld bij dezelfde aandoening hetzelfde medicijn voorschrijven (een zogenaamd transmuraal formularium) worden aanzienlijk minder medicijnen weggegooid.” Cathy gaat tijdens rondetafelgesprekken, seminars, masterclasses en inspiratiesessies in gesprek. “Opeens zit het waterschap met de apotheker aan tafel. De apotheker vertelt wat voor stof er in (nieuwe) medicijnen zit en het waterschap laat weten of het dit kan scheiden en/of zuiveren. Het is een maatschappelijk verantwoordelijkheid de zorg zo duurzaam mogelijk te maken. Dat zijn we niet alleen onze kinderen verplicht, maar ook hún kinderen en kleinkinderen.”