Martijn Arets onderzoekt de invloed van platforms op de samenleving. Er verandert nogal wat als vraag en aanbod elkaar online snel vindt in plaats van via inefficiënte intermediairs. Handig om binnen een paar muisklikken muziek te lenen (Spotify), films te kijken (Netflix), huishoudelijke hulp te organiseren (Helpling) of een betrouwbare aannemer te vinden (Werkspot), maar er zijn ook kanttekeningen. Martijn onderzoekt de kansen en bedreigingen van deze platformeconomie.

Met een camper de wereld rond
Martijn is van huis uit marketeer. Uit nieuwsgierigheid en overtuiging heeft hij zich ondergedompeld in de platformeconomie. Hij vertelt: “Als eerste ter wereld heb ik in 2011 op basis van aandelen een crowdfunding campagne voltooid om mijn boek ‘Brand Expedition’ te vertalen naar het Engels.” Dit boek schreef hij naar aanleiding van zijn ervaringen die hij opdeed tijdens zijn expeditie over branding. In een oude Volkswagen camper reisde hij door Europa om met de leiders van de 20 grote Europese merken te spreken. “Met de crowdfunding campagne verloor ik uiteindelijk ruim een ton. Ik ontdekte dat crowdfunding veel potentie had, maar dat er nog veel moest gebeuren. Achter de schermen klopte er niets van. Het model moest zo gemaakt worden dat alle stakeholders er de juiste waarde uit kunnen halen.” Dit fenomeen trok z’n aandacht.

Op expeditie
Crowdfunding is een platform, een website. Het verlaagt drempels van vraag en aanbod van geld. Mensen vinden en vertrouwen elkaar. Het platform faciliteert in transactie. Deze manier van economie bedrijven kan behalve met geld (Kickstarter) ook met spullen (SnappCar), kennis (Wikipedia) en arbeid (Uber en Temper). Martijn legt uit: “Platformen verlagen transactiekosten. Zij bieden transparantie in ondoorzichtige markten, ontsluiten ongebruikte capaciteit tegen vaak lagere prijzen en de kwaliteit wordt gestuurd met beoordelingssystemen. Verder bieden ze mensen de gelegenheid op een eenvoudige manier iets bij te verdienen.”

Elementen verbinden
“Ik wist dat deze platformrevolutie impact zou gaan hebben, dat de wereld erdoor zou veranderen. Maar hoe wist en weet ik niet.” Deze ontwikkeling raakte hem en hij wilde hier (nu zonder busje) onderzoek naar doen. “Als ik met een vraagstuk zit, gebruik ik interviews als excuus om met mensen in gesprek te gaan zodat ze een puzzelstukje van dat vraagstuk kunnen oplossen. Veel ontwikkelingen die ik verken, gaan op zichzelf niet het verschil maken, maar er zitten elementen in die ik interessant vind. Ik verbind die elementen.” Zo zet Martijn mensen tijdens expedities (zoals hij zijn onderzoeken noemt) bij elkaar om samen zaken te ontdekken. “Ik ga met mensen in gesprek om de platformeconomie te verkennen. Waarom doen mensen dit? Wat zijn de dilemma’s? Hoe maak je er een duurzaam model van?” In zeven jaar tijd hield hij hiervoor meer dan 500 interviews in 16 landen.

Ideale wereld versus platformeconomie
Platformen zijn steeds vaker onderwerp van debat. Is de platformwerker als de Deliveroo koerier wel verzekerd? Moet het platform voor particuliere schoonmaak ‘Helpling’ de schoonmaker niet gewoon in dienst nemen? “Platformen positioneren zichzelf als prikbord en verleggen sommige verantwoordelijkheden naar de gebruikers. Het is in veel gevallen de vraag of dit wenselijk is.“ Toch mist Martijn in veel discussies de broodnodige context: “Het lijkt op de eerlijke en ideale wereld tegen de platformwereld. Maar de echte wereld is natuurlijk ook niet eerlijk en ideaal. Platformen centraliseren gefragmenteerde en vaak onzichtbare markten zoals die van maaltijdbezorgers en thuis-schoonmakers. Markten waar de arbeidsomstandigheden niet op een maatschappelijk gewenst niveau zijn, Het centrale karakter van een platform geeft juist de kans om iets collectiefs te regelen voor een groep die voorheen onzichtbaar was. Ook kun je bijvoorbeeld collectieve afspraken over werktijden en tarieven in het algoritme van een platform programmeren. Hoewel we niet blind moeten zijn voor de uitdagingen, is het ook tijd om naar de kansen te kijken.”

Politiek uitdagen en duiding geven
“Ik onderzoek hoe we het beste uit de platformen naar boven kunnen halen voor de gebruikers en maak de negatieve zaken inzichtelijk zodat mensen daar een keuze in hebben. Met mijn kennis die ik tijdens mijn expedities opdeed, geef ik richting aan ontwikkelingen en het debat rondom platforms. In een discussie. In het samenbrengen van partijen.” Martijn deelt zijn kennis ook met de politiek en gaat in gesprek. “Met respect voor elkaars mening. Dat doe ik zonder clichébeelden. Niet naar de politiek toe, maar ook niet naar de platformen. De platformen hebben nog wel eens de naam dat ze snel veel geld willen verdienen, maar Uber maakt al jaren verlies. Ze gaan door omdat ze potentie zien in de markt,” weet Martijn.

Verwondering en verbazing
“Het is mooi om elkaar in een samenwerking te versterken op de unieke waarden die een individu toevoegt. Dat is vooral interessant als het mensen met verschillende achtergronden betreft. Het is niet de bedoeling dat je met z’n allen ja-knikt, want dan blijf je in een bubbel hangen. Je kunt het met elkaar oneens zijn en een stevige mening hebben, maar ik zou nooit schofferen. Het is bij een goede samenwerking van belang dat je dezelfde houding hebt in een gesprek. Het grensvlak van verwondering en verbazing ligt dicht bij irritatie en boosheid. Dat laatste moet je zien te voorkomen. Met boos worden, kom je nooit verder.”

Duiding geven
Martijn is van mening dat de politiek en belangenorganisaties vaak een korte termijn agenda hebben. “Ik daag ze uit verder te kijken en uit hun schulp te komen. Ik probeer het goede gesprek te voeren. Bewustwording te creëren en duiding te geven aan de stakeholders. Daar haal ik energie uit. Het is lastig om te controleren hoeveel uur een schoonmaker bijvoorbeeld werkt. Maar als we een algoritme bedenken, kan iemand na 8 uur werken pas weer na 6 uur rust weer inloggen,” geeft Martijn als voorbeeld.

Verbinden en aanjagen
“Alle informatie die ik vanuit alle interviews tijdens mijn expeditie inwon, haak ik aan zaken die ik hoor ik gesprekken. Ik zoek dus eigenlijk steeds in de platformwereld haakjes waaraan ik iets kan ophangen en knoop zaken aan elkaar. Die kennis deel ik in mijn wekelijkse nieuwsbrief, blogs en als expert in de media.” De platformeconomie kun je op tal van domeinen toepassen: op makelaars, uitzendbureaus, zorg of binnenvaartschepen. “Daar houd ik dan ook regelmatig presentaties over. Ik richt me vooral op onderwerpen die maatschappelijke impact hebben en die discussie oproepen.” Op dit moment houdt Martijn zich vooral bezig met platformen over ‘arbeid’. “Daar liggen momenteel de grootste vraagstukken. Zo voorspelde ING afgelopen voorjaar dat binnen 10 jaar de uitzendmarkt voor 20% tot 70% via platforms verloopt,” weet Martijn. “Zo is er ook een discussie of een platformwerker een freelancer is of een werknemer in loondienst. Als we op de wet moeten wachten, duurt dat nog een jaar of tien. We moeten nú ook al iets. Omdat de platforms niet met elkaar praten, zet ik ze bij elkaar. Ik nodig sprekers en workshopleiders uit en we gaan denken in oplossingen. Ik verbind en jaag aan.”